Göçük altında kalan depremzedelerde en çok olumsuz etkilenen organ neden böbrekler oldu? Deprem sonrası böbrek sağlığı nasıl korunmalı? Depremden çıkanlar su içebilir mi? Depremzedelerin meyve suyu içmesi ani ölüme mi neden oluyor?
Prof. Dr. Alaattin Yıldız
Nefroloji Uzmanı
Depremde göçük altında kalan depremzedelerde özellikle böbrek sağlığının takibi önemlidir. Çünkü uzun süre basınç altında kalan kas hücrelerinin yıkımı gerçekleştiğinde ‘miyoglobin’ gibi böbreğe zararlı bazı maddeler açığa çıkar. Bu maddeler büyük miktarda kana karışır.
En nihayetinde idrar miktarında azalma, çay renginde idrar gibi belirtililerle böbrek fonksiyonlarında hızla gelişen azalma ortaya çıkar. Hasta bu dönemde ancak diyaliz tedavisiyle yaşama tutunabilir. Bu tabloyu ezilme (crush) sendromu olarak adlandırılır.
Ani ölüm nedenleri:
Ezilme sendromunda böbrek bozukluğu ile birlikte ortaya çıkan çok önemli bir bozukluk kanda potasyum düzeylerinde ani yüksekliktir. Kas hücresi içinde çok yüksek miktarda bulunan potasyum kana geçer ve kalbin çalışmasını durdurur. Enkazdan çıkarıldıktan sonra gelişen ani ölümlerin en önemli nedeni işte bu potasyum yüksekliğidir. Dolayısıyla enkazdan çıkarılan bütün kişilerde böbrek fonksiyon testlerinin (üre, kreatinin) yanında kan potasyum düzeyi de bakılmalıdır.
Ezilme sendromu yaşayan hastaların tedavisi
Son deprem afetinde ülkemizde 1000’in üzerinde kişi ezilme sendromuna bağlı böbrek yetersizliğiyle diyaliz tedavisi görüyor. Böbrek yetersizliğinin yanında ciddi iç organ yaralanmaları, travma bölgelerindeki açık yaralarda gelişen ciddi enfeksiyonlar nedeniyle kritik hastalardır. Bu nedenle hastalar nefroloji, cerrahi, ortopedi, enfeksiyon hastalıkları ve gerektiğinde yoğun bakım uzmanından oluşan çok disiplinli bir ekip tarafından tedavi edilmelidir.
Enkaz altında susuz kalmak böbrekleri nasıl etkiler?
Göçük altında kalmak böbreğe üç farklı yolla zarar verir:
1-Susuz kalmak böbreklerin daha az çalışmasına neden olur.
2-Kas dokusunda biriken sıvılar nedeniyle böbreğe daha az kan gider.
3-Ezilen kaslardan açığa çıkan maddeler böbreğe direkt zarar verir.
Bu üç nedenle böbrek fonksiyonları bozulur ve tablo diyalize kadar gider. Ama en ciddi problem potasyum yüksekliğidir. Çünkü ani ölüme yol açar.
Depremzedelerde potasyum riski
Öncelikle hastaneye gelir gelmez hastaların böbrek fonksiyonlarıyla birlikte potasyum düzeyine de bakmak gerekir. Potasyum yüksekliği ezilme sendromu geçiren hastalarda en önemli ani ölüm nedenidir. Burada böbreğin korunması amacıyla en kısa zamanda damardan tuzlu su verilmesi çok önemli. Artık kurtarma ekipleri de bu konuyu çok iyi biliyor. Önlem olarak mümkünse daha enkazdayken hastaya damardan tuzlu su verilmeli. Bu sayede böbrek çalışır ve potasyum idrarla atılır. Ayrıca verilen sıvı tedavisinin de kandaki potasyum düzeyini düşürücü etkisi var.
Enkaz altında kalma süresinin etkisi
Süre önemli bir etken ama daha da önemlisi travmanın şiddeti ve vücudun hangi bölümünde, ne kadar ezilme olduğu… Örneğin bacaklar, kaslardan daha zengin bir bölge, dolayısıyla bacak yaralanmalarında risk daha yüksek.
Enkazdan çıkmasına rağmen depremzedelerde ezilme sendromu
Öncelikle enkazdan çıkanlar idrar miktarı ve rengine dikkat etsin. Bir farklılık varsa doktora başvursun. Daha da iyisi göçükten çıkan, hele hele kas ağrısı olan herkesin mutlaka hastaneye gidip kan tahlili yaptırması… Bu kişilerde kas enzim düzeyi, üre, kreatinin, en önemlisi sodyum ve potasyum bakılmalıdır.
Ezilme sendromuna bağlı gelişen böbrek yetmezliği
Erken dönemde diyaliz desteği yapılan hastalar 2-3 hafta sonra tamamen iyileşir. Elbette başka organlarla ilgili ilave bir sorun yoksa. Ezilme sendromundaki böbrek fonksiyon bozukluğu, kronik böbrek yetersizliğinden farklı. Kronik böbrek yetmezliği yavaş yavaş gelişir ve geri dönüşümsüz böbrek yetersizliği yapar. Bu hastalar diyalize ya da böbrek nakline ihtiyaç duyar. Ezilme sendromundaki böbrek yetersizliğinin ise tamamen düzelmesi beklenir.
Tedavi sırasında dikkat edilmesi gerekenler
Ezilme sendromu olan hastaların tedavisi sırasında ilaç kullanımına çok dikkat edilmelidir. Ağrı kesici olarak parasetamol grubu ilaçlar, çok şiddetli ağrılarda ise böbreklere zarar vermeyen narkotik analjezikler kullanılabilir. Romatizmal ağrı kesiciler böbrek kan akımını azaltır zaten risk altındaki böbreklerde yetersizliğin gelişimine katkıda bulunur. Bu nedenle ameliyat sonrası veya kas ağrıları nedeniyle romatizmal ağrı kesici kullanılmamalıdır. Antibiyotik de böbreğe zarar vermeyenler seçilmeli.
Ezilme sendromu geçirenlerde ileride böbrek yetmezliğinin teorik olarak riskin yüksek olmadığı düşünülüyor.
Enkaz altından çıkanlara su içirmek
Uzun süre suya ulaşamayan hastalara suyu ne kadar erken verebilirsek o kadar iyi. Su verilmeyecek tek durum, hastanın şuurunun kapalı olmasıdır. Şuuru kapalı birine su verirseniz su akciğerlere kaçabilir. Bu arada önemli bir bilgi daha: Enkazdan çıkanlara asla meyve ya da meyve suyu verilmemeli. Meyveler zengin potasyum içeriğine sahiptir, ezilme sendromlu hastanın kan potasyum düzeylerinin çok yükselmesine ve ani ölüme neden olabilir. Meyve sularında potasyum daha yoğun olduğundan potasyum yükseltici etki açısından çok daha tehlikelidir.
0 Comments :
Post a Comment